W jednym z najnowszych wyroków Sąd Najwyższy orzekł, że dobro dziecka oraz rodzinny powinny być brane pod uwagę przy ocenie ważności darowizny z punktu widzenia zasad współżycia społecznego.
Orzeczenie dotyczyło stanu faktycznego, w którym darczyńca przeniósł własność umowy darowizny na rzecz swojego brata mimo, iż w chwili dokonywania darowizny pozostawał on w związku małżeńskim oraz miał troje dzieci. Co istotne, umowa darowizny obejmowała nieruchomość, która wchodziła w skład majątku odrębnego darczyńcy, gdyż otrzymał on ją jako spadkobierca po swoim wstępnym.
Sąd Najwyższy przychylił się do stanowiska Prokuratora Generalnego, który złożył skargę nadzwyczajną w powyższej sprawie i stwierdził, że klauzula generalna dobra rodziny i dobra dziecka należy do zasad współżycia społecznego, których naruszenie przez czynność prawną może doprowadzić do jej bezwzględnej nieważności.
Sąd Najwyższy wskazał w uzasadnieniu wydanego wyroku, iż celem działań rodziców powinno być dobro rodziny i dobro dziecka. Okoliczność sprzeniewierzenia się temu nakazowi może stanowić podstawę do stwierdzenia, iż tak dokonana czynność prawna jest nieważna. Jak podkreślono dalej w uzasadnieniu – akceptacja stanu rzeczy polegającego na funkcjonowaniu w obrocie prawnym umowy darowizny, której celem już w chwili dokonywania tej czynności prawnej było pokrzywdzenie żony darczyńczy i ich dzieci jest nie do pogodzenia z zasadą państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.
Należy jednak podkreślić, że w opisywanej sprawie darczyńca niewątpliwie naruszył zasadę działania na rzecz dobra rodziny i dzieci, albowiem dokonał on darowizny w trakcie postępowania o zasądzenie alimentów na rzecz jego dzieci. Co więcej, w toku było również postępowanie karnego o przestępstwo znęcania się darczyńcy nad rodziną. Tym samym umowa darowizny w przedmiotowej sprawie miała służyć przede wszystkim wyzbyciu się nieruchomości stanowiącej jedyny składnik majątkowy, w celu uniknięcia egzekucji alimentów i pozbawienia żony oraz dzieci mieszkania.
Nie można zatem wyciągać pochopnych wniosków z powyższego orzeczenia, gdyż nie każda umowa darowizny dokonana z pominięciem najbliższych, kwalifikować się będzie do unieważnienia z uwagi na naruszenie zasad współżycia społecznego. Czynnik działania z pokrzywdzeniem członków najbliższej rodziny każdorazowo będzie podlegał indywidualnej ocenie sądu.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2020 roku, sygn. I NSNc 42/20