Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje możliwość orzeczenia rozwodu z zaniechaniem rozstrzygania o tym, którego z małżonków uznać należy za winnego. Wówczas rozwód następuje bez orzekania w winie. Zdarza się jednak, że strony postępowania pragną, by sąd ustalił w wyroku rozwodowym, kto ponosi winę rozkładu pożycia. Rozstrzygnięcie o winie ma też istotne znaczenie z punktu widzenia potencjalnego żądania alimentów od małżonka.
Orzeczenie co do winy jest zamieszczane w sentencji wyroku, podobnie jak orzeczenie o rozwodzie. Sentencja wyroku zawiera stwierdzenie, że rozwód nastąpił z winy obojga lub jednego z małżonków albo bez rozstrzygania o winie. Niedopuszczalne jest w sentencji wyroku orzekanie o winie, jeżeli małżonkowie zgodnie zażądają zaniechania orzekania w tym przedmiocie.
Warto zwrócić uwagę, że sądy nie orzekają o winie „mniejszej lub większej”. Dla przypisania winy jednemu z małżonków wystarczy każde zachowanie, które zasługuje na negatywną ocenę i które w jakimkolwiek stopniu przyczyniło się do rozkładu pożycia małżeńskiego. Z drugiej strony, z treści art. 57 § 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy wynika, że jego celem nie jest wskazanie w sentencji wyroku wszelkich możliwych powodów rozkładu pożycia, lecz jedynie tych, które faktycznie do rozkładu pożycia doprowadziły (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 11 sierpnia 2010 roku, sygn. I ACa 569/10).
Postępowanie w sprawie o rozwód jest jedynym postępowaniem, w którym można ustalić winę w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Jeśli w sentencji wyroku brak będzie rozstrzygnięcia o winie, stwarza to fikcję jej braku po stronie któregokolwiek z małżonków, a jej ustalenie w innym postępowaniu – poza procesem rozwodowym – jest wyłączone (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 1999 roku, sygn. II CKN 304/98).
Wielość sytuacji, z jakimi zmagały się sądy pozwoliły wykształcić bogate orzecznictwo w przedmiocie winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Dla przykładu, odmowa współżycia fizycznego przez małżonkę, nad którą mąż się znęcał, nie stanowi zawinionej przez nią przesłanki rozkładu pożycia małżeńskiego (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 maja 2009 roku, sygn. I ACa 368/09). Podkreślić należy, że nie każda pozornie analogiczna sytuacja będzie pociągać za sobą pewność co do rozstrzygnięcia za lub przeciw winie małżonka. Należy pamiętać, że ostatecznie każdy przypadek musi być rozpatrywany indywidualnie.